Ölen Kişinin Mirası Ne Zaman Paylaşılır?
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 575. maddesinde mirasın ölümle açılacağı belirtilmiştir. Buna göre kişinin ölümü ile birlikte miras, bir başka deyişle tereke kavramından bahsedilecektir. Miras; ölüm tarihi itibariyle vefat edenin devredilebilen malvarlığının (aktif ve pasifi ile birlikte) tamamıdır.
Kişinin ölümü ile birlikte mirasçılar; mirasın tamamı üzerinde elbirliği ile hak sahibi olmaktadır. Olağan, acil ve terekedeki malların korunmasına yönelik olan yönetim işleri haricinde mirasçıların, mirasa konu mallarda tek başına kullanma, yararlanma ve tasarruf yetkisi yoktur. Örneğin; vefat edenin üç yasal mirasçısı olduğunu varsayalım. Yasal mirasçılardan sadece birisi, kendisinin de miras payı olduğunu beyan ederek, terekedeki bir konutu satamaz, kiraya veremez. İlgili mirasçı terekedeki bir malı satmak veya kiraya vermek istiyorsa, diğer mirasçılarla birlikte bu hukuki işlemi yapmalı ya da mirasçılardan izin/onay almalıdır.
Miras bırakanın ölümünün ardından mirasçılar anlaşmak suretiyle kural olarak istedikleri bir tarihte mirasa konu malları paylaşabilir. Bu konuda hukukumuzda istisnai haller dışında bir sınırlama söz konusu değildir. Mirasçılar ortak kararları doğrultusunda ölümden bir ay sonra terekedeki malların paylaşımını yapabilecekleri gibi miras bırakanın ölümünün yirmi yıl sonrasında da mirasın taksimini gerçekleştirebilirler.
Örneğin; miras kalan bir taşınmazın paylaşımı hususunda mirasçılar; uzun yıllar paylaşım noktasında bir talepte bulunmamış olabilir. Ya da paylaşım konusunda mirasçılar anlaşma sağlayamamış olmalarına rağmen dava yoluna da başvurulmaması halinde ilgili malın paylaşımı gerçekleşmeyecektir.
Mirasın paylaşım zamanına ilişkin olarak mevzuatımızdaki bazı hükümlere değinecek olursak, 5403 sayılı Kanunun 8/B maddesinde; tarımsal arazilerde mirasçıların anlaşma sağlaması halinde, paylaşım işlemlerinin bir yıl içerisinde tamamlanacağı belirtilmiştir. Paylaşım işlemlerinin bir yıl içinde tamamlanmaması ve mirasçılar tarafından Sulh Hukuk mahkemesinde ortaklığın giderilmesi davası açılmaması halinde aynı kanunun 8/Ç maddesi gereğince idarece işlem yapılacağı belirtilmiştir.
5403 sayılı Kanunun 8/Ç maddesi uyarınca; mirasçılarca bir yıl içerisinde paylaşımın tamamlanmadığı veya dava açılmadığı hususunun, kamu kurum veya kuruluşları ya da finans kurumlarınca öğrenilmesi ile, Tarım ve Orman Bakanlığına bildirimde bulunulacağı belirtilmiştir. Bakanlığın ise bu durumda, mirasçılara, paylaşımın tamamlanması veya dava açılması noktasında üç ay süre vereceği, bu sürenin sonunda da mirasçılar tarafından gerekli işlemler yapılmazsa, Bakanlığın resen veya talep üzerine, mirasa konu tarımsal arazileri ehil mirasçılara devredeceği, somut durumda ehil mirasçı olmaması halinde en çok teklifi veren istekli mirasçıya devredeceği, aksi halde üçüncü kişilere satılmak üzere ilgili Sulh Hukuk Mahkemesinde dava açılacağı düzenlenmiştir. Belirtelim ki, söz konusu kanun maddesinin uygulamada karşılığı olduğundan bahsedemeyeceğiz.
Fiili olarak tereke kapsamında bulunan malların paylaşılmasında kural olarak bir süre kısıtlaması olmasa da; dolaylı olarak bazı süre sınırlamalarının varlığından söz edilebilir. Örneğin; saklı payları ihlal edilen mirasçıların saklı paylarının ihlal edildiğini öğrenme tarihinden itibaren bir yıl, her halde miras bırakanın ölüm tarihi itibariyle (vasiyetname söz konusu ise vasiyetnamenin açılma tarihi itibariyle) on yıl içerisinde bu hususta tenkis davası açması gerekir.
Mirasta denkleştirme davalarında, terekenin paylaşım tarihinden itibaren, on yıllık zamanaşımı süresi söz konusudur.
Eşler arasındaki mal rejimini sona erdiren sebeplerden birisi de ölüm olayıdır. Eşlerin birinin ölümü ile sağ kalan eşin; somut durum özelinde katılma, katkı payı ve/veya değer artış payı alacağı olabilecektir. Sağ kalan eş; miras payını talep etmeden önce mal rejiminden kaynaklanan alacak hakkını talep etmelidir.
Sağ kalan eşin mal rejiminden kaynaklanan hakları vefat eden eşin ölüm tarihinden on yıl sonra zamanaşımına uğrayacaktır. Buna göre tam olarak miras paylaşımının yapılabilmesi konusunda tarafların ilgili zamanaşımı ve hak düşürücü süreleri göz önünde bulundurması faydalı olacaktır.
Son olarak mirasçıların terekenin paylaşımını yapma hususundaki bazı sınırlamalardan bahsedelim. Mirasçıların terekenin belirli bir süre ile paylaşılmamasını kararlaştırması, o tarihte mirasın paylaşılması durumunda terekenin değerinin önemli ölçüde azalacağının anlaşılması, ölüm tarihi itibariyle mirasçı olabilecek bir ceninin mevcut bulunması gibi hallerde hakim tarafından mirasın paylaşılması ertelenecektir.
Av. Oktay Altunkaya
