Ceza Davasında İlk Duruşmada Ne Olur?
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 191. maddesinde ceza davalarının ilk duruşmasında neler yapılacağı, nasıl bir usule göre duruşmanın başlatılacağı belirlenmiştir. Buna göre:
- Ceza davasının ilk duruşmasında mahkemece öncelikle; sanık ve müdafiinin duruşmaya gelip gelmediği, duruşmaya çağrılan tanık ve bilirkişilerin gelip gelmediğinin tespiti yapılır. Sanık, duruşma salonuna bağsız olarak alınır. Duruşmaya gelip gelmediklerinin tespitinin ardından tanıklar duruşma salonundan dışarı çıkarılır.
- Mahkemece sanığın açık kimliği saptanır, kişisel ve ekonomik durumu hakkında sanıktan bilgi alınır.
- Mahkeme başkanı veya hakim tarafından, iddianame okunmak suretiyle, sanığa isnat edilen suç konusu fiiller, buna ilişkin deliller ve ilgili suçlamanın hukuki nitelendirilmesi anlatılır.
- Sanığa CMK m.147’de belirtilen; kendisine yüklenen suçlamayı öğrenme hakkı olduğu, müdafii seçme hakkı olduğu ve müdafiiden hukuki yardım alabileceği, kendisinin müdafii seçecek durumda olmaması ve bir müdafii yardımından faydalanmak istemesi (zorunlu müdafiilik gerektiren haller hariç olmak üzere) durumunda baro tarafından bir müdafii görevlendirileceği, yakınlarına haber verme hakkı bulunduğu, atılı suç isnatlarına karşılık susma hakkının bulunduğu, şüpheden kurtulmak amacıyla delillerin toplanmasını isteyebileceği, lehine olan hususları ileri sürebileceğine ilişkin hakları bildirilir.
- Sanık açıklamada bulunmaya hazır olduğunu bildirdiğinde sorgusu yapılır.
Suçun niteliğine göre; suçtan zarar gören ya da mağdur kimselerin olması halinde davaya katılma taleplerinin olup olmadığı sorulur. Bu konuya ilişkin olarak değerlendirme yapılır.
Ceza davalarının ilk duruşmasının temel konusu kural olarak sanığın sorgusuna ilişkindir. Sanığın sorgusu mahkeme tarafından yapılır. İddianamede kendisine yüklenen suçlamalara ilişkin olarak bir diyeceğinin olup olmadığı sorulur, açıklama yapması istenir.
Sanığın atılı suçlamaya ilişkin beyanlarına karşılık katılana, Cumhuriyet savcısına ve müdafiine diyecekleri sorulur. Katılan ve Cumhuriyet savcısının beyanlarına karşılık sanık ve müdafii cevap verebilir, soru sorabilir. Bu süreç lüzumu halinde tekrarlanabilir.
Duruşmaya tanıklar gelmişse usulüne göre sırasıyla dinlenir. Tanıklara katılan, Cumhuriyet savcısı, hakim, sanık ve müdafii tarafından soru sorulabilir.
Suçun niteliğine göre mahkemece sanığa hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını kabul edip etmediği, mağdurun zararını gidermek isteyip istemediği vs. sorular yöneltilir.
Dosyanın sonuçlandırılabilmesi amacıyla, dinlenmesi gereken tanıklara çağrı kağıdı gönderilmesi, ilgili kurumlara müzekkere düzenlenmesi, keşif vs. toplanması gereken deliller varsa ara kararla yapılması istenen iş ve işlemler belirlenir.
Sanık hakkında tutuklama, adli kontrol vs. koruma tedbirleri uygulanıyorsa, uygulanan tedbirin devam edip etmeyeceği ile ilgili olarakta bir karar verilecektir.
Dava konusu somut vakıanın nasıl gerçekleştiğinin sübuta ulaşması, fiilin suç olmadığının anlaşılması gibi hallerde mahkemece ilk duruşmada beraat, mahkumiyet vs. hükmün verilmesi de mümkündür.
Av. Oktay Altunkaya
